در بیش از چهار دهه گذشته، اقشار مختلف مردم از معلولان، معلمان و بازنشستگان گرفته تا پرستاران، کارگران و کشاورزان با انواع تنگناهای اقتصادی مواجه بوده‌اند، میلیون‌ها کودک و نوجوان ایرانی در مدارس فرسوده و پرخطر تحصیل کرده و مواردی مانند آلودگی هوا، بحران آب و ناترازی‌ها در بخش‌های مختلف به چالش‌های جدی برای مردم تبدیل شده‌اند. با این حال دولت‌های مختلف در جمهوری اسلامی همواره تعلل در رفع این موارد و سایر مشکلات دیگر را با نبود بودجه کافی توجیه کرده‌اند؛ در حالی که هم‌زمان، بودجه‌های هنگفتی از منابع عمومی را به پروژه‌های عقیدتی و سیاسی حکومت اختصاص داده‌اند. یکی از این پروژه‌ها نیز «ستاد اقامه نماز» است.

ستاد اقامه نماز یکی از اولین نهادهایی است که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در اولین سال‌های رسیدن به سمت رهبری در سال ۱۳۶۹ تاسیس کرد و ریاست آن را به یکی از روحانیون مورداعتمادش یعنی محسن قرائتی سپرد.

بررسی‌های مرکز داده‌های باز ایران نشان می‌دهد که بودجه ستاد اقامه نماز در سال ۱۴۰۳ با رشد شش برابری نسبت به سال قبل از آن، به حدود ۳۰۰ میلیارد تومان رسید. این رقم حدود ۳۰ درصد بیش از مجموع بودجه‌ای است که در این سال به دو فرهنگستان علوم و علوم پزشکی تخصیص داده شد.

بر مبنای این گزارش، طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۳ در مجموع ۵۴۲ میلیارد تومان از منابع بودجه عمومی به ستاد اقامه نماز اختصاص یافته است. ارزش این رقم با احتساب نرخ تورم رسمی در پایان تابستان ۱۴۰۳، معادل یک میلیارد و ۵۸۹ میلیون تومان است.

این نکته را نیز باید در نظر داشت که این رقم تنها مربوط به اعتبارات ردیف‌های اصلی است و در آن، سایر منابع مالی که به واسطه سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی به ستاد اقامه نماز پرداخت می‌شود، محاسبه نشده است. ستاد اقامه نماز با هماهنگی دولت‌های جمهوری اسلامی، در تمامی ادارات دولتی و شهرهای ایران دفتر و نمایندگی فعال دارد.

محسن قرائتی، روحانی سالخورده‌ای که طی این سال‌ها ریاست ستاد اقامه نماز را برعهده داشته، بارها به تغییر وضعیتش پس از انقلاب اذعان کرده است. از جمله اینکه تا قبل از انقلاب، برای کلاس‌های «درس‌هایی از قرآن» امکاناتی مانند تخته‌پاک‌کن هم نداشت و برای پاک کردن تخته از جوراب استفاده می‌کرد.

قرائتی در جریان خیزش سراسری ۱۴۰۱ به حضور نوجوانان در اعتراض‌ها واکنش نشان داد و آن را نشانه «ناموفق» بودن معلمان دانست و گفت: «معلمان باید بچه‌ها را نمازخوان تربیت کنند و بدانند که دیپلم و لیسانس تارک‌الصلوة (ترک‌کننده نماز) به هیچ دردی نمی‌خورد.»

او اکنون ۷۸ سال دارد و مسئولیت ستاد اقامه نماز عملا به عهده احمد زرهانی است که از سال ۱۳۹۸ به سمت قائم‌مقامی ستاد اقامه نماز منصوب شد. زرهانی سال‌ها در وزارت آموزش و پرورش معاون پرورشی وزیر بود.

زرهانی پیش‌تر ادعا کرده بود که سهم قابل‌توجهی از بودجه‌های مربوط به پیشگیری از جرائم باید در بخش نماز هزینه شوند. درخواست بودجه بیشتر از محل اعتبار عمومی در حالی است که بودجه ستاد اقامه نماز همین حالا نیز با وجود ماموریت مبهم و نامشخص آن، از مراکز علمی و تحقیقاتی بیشتر است.

قائم‌مقام ستاد اقامه نماز از مدافعان سرسخت استخدام طلاب در مدارس است و می‌گوید باید دست‌کم ۵۰ هزار طلبه در ۵۰ هزار مدرسه‌ای که «ظرفیت اقامه نماز» دارند، به کار گرفته شوند. ستاد اقامه نماز در مردادماه منشوری تحت عنوان «اقامه نماز» در مدارس با وزارت آموزش‌ و پرورش امضا کرد.

ستاد اقامه نماز تنها یکی از ده‌ها نهاد و سازمان زیرمجموعه رهبر جمهوری اسلامی است که سهم زیادی از بودجه عمومی برداشت می‌کنند و از هزینه‌ها و عملکردشان هیچ گزارش شفافی و عمومی هم منتشر نمی‌شود. با این حال، مدیران این نهادها همواره سهم بیشتری از بودجه عمومی طلب می‌کنند.

خرداد ۱۴۰۲، پس از اینکه محسن قرائتی در نامه‌ای به ابراهیم رئیسی، رئیس وقت دولت جمهوری اسلامی، «خواستار توجه ویژه سازمان برنامه‌وبودجه و شورای عالی انقلاب فرهنگی به ترویج فرهنگ نماز» شد و در واقع بودجه بیشتری طلب کرد، صدای برخی حامیان و نزدیکان حکومت نیز درآمد. از جمله روزنامه جمهوری اسلامی که در یادداشتی به رئیس ستاد اقامه نماز تاخت و چنین نوشت: «چرا کار جمهوری اسلامی به جایی رسیده است که باید با بودجه دولتی، مردم را به خواندن نماز و انجام دادن عبادات ترغیب و تشویق کند؟»

البته این انتقادها راه به جایی نبرد و چند ماه بعد از نامه محسن قرائتی، سازمان اداری و استخدامی کشور همه دستگاه‌های اجرایی را به برگزاری دوره‌هایی مانند «دشمن‌شناسی و شبهه‌شناسی مهدویت»، «خانواده منتظر و تربیت مهدوی»، «سبک زندگی قرآنی» و «آداب و اسرار نماز» برای کارکنان آن‌ها موظف کرد. این دوره‌ها با همکاری ستاد اقامه نماز طراحی شدند تا این نهاد زیرمجموعه رهبر جمهوری اسلامی علاوه بر بودجه اختصاصی، از بودجه دستگاه‌های اجرایی هم سهمی داشته باشد.

بر اساس گزارش روزنامه اعتماد، ستاد اقامه نماز به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های سازمان تبلیغات اسلامی، ۹۸ میلیارد تومان بودجه عمومی و ۲۰۰ میلیارد تومان بودجه اختصاصی دارد تا برای آنچه «گسترش فرهنگ اقامه نماز» عنوان می‌شود، هزینه کند. یکی از برنامه‌های اصلی این ستاد برگزاری اجلاس سالانه نماز است که ادعای «فراگیری اقامه نماز در میان تمام اقشار جامعه» را یدک می‌کشد اما در عمل، در پی ترویج دیدگاه‌های عقیدتی و تبلیغات سیاسی برای جمهوری اسلامی است.

سازمان تبلیغات اسلامی زیرمجموعه‌های دیگری مانند شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه و مرکز رسیدگی به امور مساجد نیز دارد که آن‌ها هم بودجه‌ جداگانه دارند. بودجه شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه در سال جاری ۲۱۰ میلیارد تومان بود. علاوه بر آن ۱۰۰ میلیارد تومان هم برای «ترویج گفتمان انقلاب اسلامی» از جیب مردم برداشت کرد.

بودجه اختصاصی مرکز رسیدگی به امور مساجد نیز ۲۵۰ میلیارد تومان بود که این علاوه بر ۱۲۰ میلیون تومانی است که طبق جدول ۷ بودجه دریافت می‌کند. محل هزینه‌کرد این پول‌ها نیز مواردی مانند «حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی در مساجد» عنوان شده است.